Wat staat er op de rol voor Samen Beslissen in 2021? (deel 2/2)
In het landelijke programma Uitkomstgerichte Zorg werken acht partijen samen aan zorgverlening gericht op de uitkomst die voor de patiënt belangrijk is. Dus hoe ziet het leven van déze patiënt eruit als hij déze behandeling heeft gehad? Dit vraagt een verandering in houding en gedrag van zowel patiënten als zorgverleners. Hoe zetten de partijen zich hiervoor in en wat gebeurt er precies binnen de verschillende programmalijnen? Aan het woord: Evelien Janssen en Josine van der Kraan, beiden adviseur patiëntbelang bij de Patiëntenfederatie Nederland (PFN) en coördinator van de programmalijn ‘Samen beslissen’.
Evelien, opgeleid als orthopedagoog en gezondheidswetenschapper, wordt gemotiveerd om door samenwerking de kwaliteit van de zorg te verbeteren en verschillende perspectieven bij elkaar te brengen. Josine heeft gezondheidswetenschappen gestudeerd en zich de afgelopen 7 jaar verdiept in het dossier Samen Beslissen bij de PFN en meegewerkt aan de lobby om het landelijke programma Uitkomstgerichte Zorg – ook wel bekend als persoonsgerichte of waardegedreven zorg – voor elkaar te krijgen. Beiden vertegenwoordigen het patiëntperspectief binnen dit programma, samen met andere PFN collega’s. De programmalijn ‘Samen Beslissen’ – ook wel lijn 2 – bestaat uit zes deelprojecten, waarin alle betrokken partijen nauw samenwerken. De activiteiten die worden ontwikkeld, hebben als doel meer samen beslissen te stimuleren. Per deelproject vertellen Evelien en Josine wat de plannen zijn voor Samen beslissen. Eerder werden al 3 projecten toegelicht, in dit artikel leest u over de plannen voor de andere 3 projecten.
Scholing en opleiding
Het deelproject scholing en opleiding is gericht op medisch specialisten en verpleegkundigen. Het doel is om het samen beslissen in de initiële opleiding, vervolgopleiding en nascholing te krijgen (van je eerste leerjaar tot aan je pensioen). Dit onderwerp wordt getrokken door de NFU, V&VN en de FMS. Josine: “De medisch specialisten hebben vorig jaar al een ‘competentie-set’ gemaakt die beschrijft welke competenties je nodig hebt om goed te kunnen samen beslissen. Momenteel wordt er een competentie-set voor verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten ontwikkeld. Er is uiteraard al veel opleidingsmateriaal. De werkgroep is bezig dat te inventariseren en bekijkt in hoeverre dat overeenkomt met die competentiesets; voldoet het materiaal om de juiste competenties te ontwikkelen of zijn er aanpassingen/aanvullingen nodig?”
Een volgende stap is de borging in het onderwijs en in de nascholingen. Daar zijn veel partijen bij betrokken. Josine: “Dat is mooi, want het is een initiatief dat al vaker op lokaal niveau is genomen, maar nu pakken we het landelijk aan. Het eindresultaat is dat het echt verankerd is in de opleiding geneeskunde, de medisch specialistische vervolgopleidingen, de verpleegkundige (vervolg-)opleidingen en in post-initiële scholing. We moeten niet vergeten dat het een cultuurverandering is, dus het moet breed ingezet worden. Zowel bij de studenten als bij de opleiders. Want je kan het heel mooi in je opleiding verwerken, maar op het moment dat jij in de praktijk komt en ze doen het daar heel anders, dan ben je het ook zo weer kwijt.”
Organiseren en belonen
Het deelproject organiseren en belonen wordt getrokken door ZN. De werkgroep wil handvatten aanreiken aan zorgorganisaties om samen beslissen te organiseren. Daarbij is ook aandacht voor het financiële gedeelte, dus hoe zorgverzekeraars daarover afspraken kunnen maken met zorgorganisaties. Evelien: “Dit linkt erg aan lijn 3 van het programma, alleen in dit deelproject staat het samen beslissen centraal. Dus alles wat je als organisatie zou kunnen doen om samen beslissen te faciliteren. Eerder is een verkenning gedaan in opdracht van CZ, ZK en NFU (samen beslissen: ziekenhuis en zorgverzekeraar in gesprek) waarin knelpunten zijn benoemd waar ziekenhuizen tegen aanlopen als ze samen beslissen willen implementeren. Dat gaat over financiële belemmeringen maar ook over een gedrags- en cultuurverandering die nodig is. En het feit dat samen beslissen geen onderwerp is bij de inkoopgesprekken. Hieruit zijn onderwerpen gehaald voor een gespreksleidraad om verdiepende gesprekken te voeren binnen ziekenhuizen/klinieken met de verschillende niveaus die hierbij een rol spelen. Op dit moment worden er interviews gepland met diverse betrokkenen binnen zorgorganisaties om daarover nader in gesprek te gaan. Door corona is er vertraging opgelopen. We zoeken hierin nauwe samenwerking met lijn 3 om te kijken waar we elkaars ingangen kunnen gebruiken.”
Gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden is een deelproject dat door het gehele landelijke programma loopt. Het is namelijk belangrijk dat de opbrengsten van Uitkomstgerichte zorg ten goede komen aan alle patiënten. Voor dit onderdeel levert de werkgroep twee concrete producten op, die in samenwerking met Pharos worden ontwikkeld:
- Een e-learning voor patiëntenorganisaties zodat ze leren hoe ze de groep met beperkte gezondheidsvaardigheden kunnen bereiken, bedienen en vertegenwoordigen. Josine: “Een derde van de Nederlandse bevolking heeft beperkte gezondheidsvaardigheden, dat is nogal wat. Patiëntenorganisaties zijn nu vaak afhankelijk van externe kennis hierover. Wij willen die kennis naar binnen halen zodat ze daar zelf meer mee kunnen.”
- Een train-de-trainer voor ziekenhuizen en klinieken om zorgverleners te leren hoe ze beperkte gezondheidsvaardigheden kunnen herkennen en ermee kunnen omgaan. De werkgroep heeft geïnventariseerd wat er al is en onderzoekt of er nog iets ontbreekt of dat het een samenvoeging wordt van bestaande zaken.
Josine: “Naast deze twee producten kijken we binnen lijn 1 samen met Pharos naar de geschiktheid van vragenlijsten voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Kunnen patiënten het makkelijk invullen? Want als mensen de vragen niet begrijpen, meet je met deze vragen ook niet wat je daadwerkelijk wilt meten. Binnen de programmalijn ICT en toegankelijkheid kijken we hoe patiënten technisch gezien bij zo’n vragenlijst komen en hoe de terugkoppeling is. Als je 30 keer moet doorklikken en ingewikkeld moet inloggen, dan komt een patiënt überhaupt niet bij die vragenlijst. Dan kun je mooie dingen bedenken, maar bereik je de mensen niet. Dat zijn belangrijke zaken waar Pharos advies over geeft. Ook in de conferenties die vanuit de Veranderaanpak worden georganiseerd, besteden we aandacht aan beperkte gezondheidsvaardigheden. We willen iedereen bereiken en weten dat het voor iedereen voordeel oplevert als het begrijpelijk is. Ook voor de mensen die geen beperkte gezondheidsvaardigheden hebben. Dat is iets waar gedurende het hele programma, in alle programmalijnen en deelprojecten steeds aandacht voor moet zijn.”
De uitdagingen
Alle 6 deelprojecten zijn nodig om meer samen beslissen te stimuleren. Dat is veel werk, maar alles versterkt elkaar. Het is belangrijk dat de deelprojecten inhoudelijk op elkaar aansluiten en op de activiteiten in de andere lijnen. Tegelijkertijd is er al veel materiaal beschikbaar. Dit vraagt om een continue brede blik en dat je kritisch blijft op wat passend is bij de behoeften van het veld.
Evelien: “Het vraagt iets extra’s van partijen om een ontwikkeling in samen beslissen te maken, en bijvoorbeeld aandacht te besteden aan scholing en patiënten extra tools aan te reiken. Dus we moeten ervoor waken dat we niet te ingewikkelde dingen ontwikkelen. We zijn ook niet het enige programma of onderwerp dat belangrijk is voor onze doelgroepen.”
Gedragen door de achterbannen
Om de vertaling te maken naar de praktijk is de Veranderaanpak volgens Evelien erg belangrijk. “We kunnen van alles ontwikkelen, maar het gaat er om dat mensen enthousiast raken en ermee aan de slag gaan. Daar speelt de Veranderaanpak een grote rol in. We zijn eind 2022 nog niet klaar met deze beweging. Het is een langer lopend proces om uitkomstgerichte zorg naar een hoger niveau te tillen, maar we zijn met hele mooie stappen bezig en er is al veel waarop we v voortbouwen.”
Josine bevestigt dit: “Aan het eind van het landelijke programma zijn we zeker niet klaar. We hopen dan zo ver te zijn dat er geen weg meer terug is. Ik denk dat alle partijen dan enorm gemotiveerd zijn om door te gaan. Het belangrijkste is dat de landelijke aanpak van Uitkomstgerichte zorg en wat er lokaal al in de praktijk gebeurt elkaar bereikt en versterkt. Als betrokken koepels hebben we dus ook een verantwoordelijkheid richting onze achterbannen; het moet niet bij ons blijven, het moet gedragen worden door de enorme achterbannen die achter ons staan.”
Meer over Samen beslissen
Tijdens de online invitational in september vorig jaar gaven Evelien en Josine een update van de lijn 2 op dat moment. Terugzien? Bekijk het korte interview in deel 2 vanaf 04:01 minuten.